Zorg voor waardig werk voor sleutelwerkers, zegt IAO

De coronapandemie heeft aangetoond hoe samenlevingen essentiële werknemers hebben ondergewaardeerd, alsook het belang om hen een adequaat loon en waardige arbeidsomstandigheden te bieden.

Persbericht | 15 maart 2023
© KB Mpofu / ILO
GENÈVE/BRUSSEL (IAO Nieuws) - Landen moeten de arbeidsomstandigheden en verdiensten van sleutelwerkers - die tijdens de coronacrisis essentieel waren - verbeteren om hun bijdrage aan de samenleving en hun rol in het dagelijks functioneren van economieën volledig te weerspiegelen, stelt een nieuw rapport van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO).

Het rapport World Employment and Social Outlook 2023: The value of essential work, benadrukt de mate waarin economieën en samenlevingen afhankelijk zijn van sleutelwerkers en ook hoe ze worden ondergewaardeerd. De slechte arbeidsomstandigheden van sleutelwerkers verhogen het verloop van werknemers en arbeidstekorten, waardoor de levering van basisdiensten in gevaar komt. Verbeteringen in arbeidsomstandigheden en meer investeringen in voedselsystemen, gezondheidszorg en andere belangrijke sectoren zijn nodig om economische en sociale veerkracht op te bouwen tegen schokken, volgens het rapport.

Sleutelwerkers zijn te vinden in acht belangrijke beroepsgroepen: gezondheidszorg, voedselsystemen, detailhandel, beveiliging, schoonmaak, transport, handarbeid, technisch en administratief werk.

In de 90 landen waarvoor data beschikbaar waren, wordt 52 procent van alle arbeid door sleutelwerkers uitgevoerd, hoewel het aandeel in landen met een hoog inkomen, waar economische activiteiten meer gediversifieerd zijn, lager ligt (34 procent).

Tijdens de COVID-19-crisis hadden sleutelwerkers over het algemeen een hoger sterftecijfer dan niet-essentiële werknemers. Onder verschillende categorieën essentiële werknemers varieerden de sterftecijfers; bijvoorbeeld, in landen met beschikbare gegevens, kenden transportwerkers en veiligheids- en poetspersoneel hogere sterftecijfers dan gezondheidswerkers. De bevindingen laten het belang zien van veiligheid en gezondheid op het werk, evenals de grotere veiligheid die formele werkplekken met collectieve vertegenwoordiging bieden.

Psychosociale risico's komen ook vaker voor bij essentiële werknemers. Tijdens de pandemie nam het aantal gevallen van verbaal geweld en intimidatie op de werkplek in Europa sterk toe bij deze werknemers, terwijl er weinig verandering optrad voor andere werknemers. Een soortgelijk patroon deed zich voor in de Verenigde Staten.

Lagere lonen, langere werktijden en andere tekortkomingen in arbeidsomstandigheden

Over de hele wereld is 29 procent van de essentiële werknemers laagbetaald (waarbij laagbetaald wordt gedefinieerd als loon dat minder is dan twee derde van het mediane uurloon). Gemiddeld verdienen sleutelwerkers 26 procent minder dan andere werknemers, waarbij slechts tweederde van deze kloof wordt verklaard door onderwijs en ervaring. In voedselsystemen is het aandeel van laagbetaalde sleutelwerkers bijzonder hoog, namelijk 47 procent, en in schoonmaak en hygiëne is het 31 procent.

Deze sectoren nemen een groot aantal migranten in dienst, vooral in landen met hoge inkomens.

Bijna een op de drie sleutelwerkers heeft een tijdelijk contract, hoewel er aanzienlijke verschillen zijn tussen landen en sectoren. In de voedingsindustrie werkt 46 procent op tijdelijke basis. Een op de drie werknemers in handarbeid en in schoonmaak heeft een tijdelijk contract.

Schoonmaak- en beveiligingswerk wordt vaak uitbesteed, en andere belangrijke beroepen worden routinematig bemand met uitzendkrachten. Dit is met name het geval in de opslagsector en in toenemende mate in de gezondheidszorg.

Meer dan 46 procent van de sleutelwerkers in landen met een laag inkomen werkt lange uren. Lange werkuren zijn gebruikelijk in de transportsector, waar bijna 42 procent van de sleutelwerkers wereldwijd meer dan 48 uur per week werkt. Een aanzienlijk deel van de sleutelwerkers over de hele wereld heeft ook onregelmatige uurroosters of korte uren.

Bijna 60 procent van de sleutelwerkers in landen met een laag en middeninkomen geniet geen volledige sociale bescherming. In landen met een laag inkomen is sociale zekerheid minimaal en bereikt dit slechts 17 procent van de sleutelwerkers.

Zorgen voor waardig werk

“Zorgverleners, supermarktmedewerkers, bezorgers, postmedewerkers, zeelieden, schoonmakers en anderen die voedsel en benodigdheden leveren, bleven hun werk dag in dag uit verrichten, zelfs tijdens de hoogtijdagen van de pandemie, vaak met groot persoonlijk risico,” zei Gilbert F. Houngbo, directeur-generaal van de IAO. “Het waarderen van sleutelwerkers betekent ervoor zorgen dat ze een adequaat loon krijgen en in goede omstandigheden werken. Waardig werk is een doel voor alle werknemers, maar het is bijzonder kritiek voor essentiële werknemers, die vitale noodzakelijkheden en diensten leveren, zowel in goede als in slechte tijden."

Om de continuïteit van essentiële diensten tijdens toekomstige pandemieën of andere schokken zoals natuurrampen te waarborgen, beveelt het rapport een grotere investering aan in de fysieke infrastructuur, productieve capaciteit en menselijke hulpbronnen van sleutelsectoren. Onderinvestering, vooral in de gezondheids- en voedselsystemen, draagt bij aan tekorten in waardig werk die zowel sociale rechtvaardigheid als economische veerkracht ondermijnen. Het rapport roept onder andere op tot:
  • Het zorgen dat de systemen voor veiligheid en gezondheid op het werk alle takken van economische activiteit en alle werknemers bestrijken, met duidelijke verantwoordelijkheden en rechten gespecificeerd, door samenwerking tussen regering, werknemers- en werkgeversvertegenwoordigers.
  • De verbetering van de beloning om sleutelwerkers te compenseren voor onderwaardering en om het loonverschil tussen sleutel- en niet-sleutelwerkers te verminderen, onder andere door onderhandelde of wettelijke minimumlonen.
  • Het garanderen van veilige en voorspelbare werktijden via regelgeving, inclusief collectieve onderhandelingen.
  • De aanpassing van de juridische kaders, zodat alle werknemers, ongeacht hun arbeidsstatus en contractuele regelingen, worden gedekt door sociale zekerheid, met name betaald ziekteverlof.
  • De verhoging van de toegang tot training, zodat sleutelwerkers hun werk effectief en veilig kunnen uitvoeren.

Het rapport schetst een kader dat landen kunnen gebruiken, als onderdeel van een proces van sociale dialoog, om lacunes in waardig werk en economische veerkracht met betrekking tot hun sleutelwerkers en essentiële diensten te identificeren. Daarnaast kan het ook gebruikt worden door landen om een nationale strategie te ontwikkelen om deze lacunes aan te pakken door middel van versterkte beleidsmaatregelen en investeringen.