“Yeni mezun bir mimar olarak bu benim ilk işim, çok heyecanlıyım! İş arama sürecim epey zorlu olmuştu. Tasarım ve biraz da programlama biliyorum, öyleyse kolayca iş bulabilirim dedim; hiç de öyle değilmiş! Yeni mezun bir Suriyeli olarak, iş bulmam pek kolay olmadı. Yine de geçici bir işte çalışıp heyecanımı kaybetmek istemedim, kendi alanımdaki işleri kovaladım”.

Bunlar, İşyerinde Mesleki Eğitim ve Gelişim Programı (İŞMEP) katılımcılarından 23 yaşındaki Mürşid Ali’nin sözleri. İstanbul’da Tuana Projects’te çalışıyor ve çocukluk hayalini gerçekleştirdiği için çok mutlu. “İki veya üç boyutlu çizimler yapıyorum, aynı zamanda Arapça ve İngilizce dil becerilerimi de kullanıyorum. Çünkü Kuveyt gibi Arapça konuşulan ülkeler için de projeler geliştiriyoruz” diyor ve ekliyor: “Her zaman daha iyisini yapabileceğimi ve kendimi geliştirebileceğimi hissediyorum. Sanırım bunun için doğru yeri buldum”. Mürşid Ali böyle düşünen tek kişi değil.

İŞMEP, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi’nin Mülteciler ve Ev Sahibi Topluluklara Destek Programı kapsamında “Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler ve Türk Vatandaşları İçin İnsana Yakışır İş Fırsatlarının Desteklenmesi Projesi” kapsamında uygulanan bir destek programı. Proje, KfW Kalkınma Bankası aracılığıyla Federal Almanya Cumhuriyeti tarafından finanse ediliyor ve T.C Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile koordineli olarak ILO Türkiye Ofisi tarafından yürütülüyor.

İŞMEP, yeni mezun gençlerin öğrendikleri teorik bilgileri uygulamaya geçirmek ve iş piyasasında yeni beceriler edinmek için bir fırsata ihtiyaçları olduğu gerçeğine odaklanıyor. Böylece 2022 sonuna kadar İŞMEP’ten faydalanan en az 1.000 kişi işe başlamış olacak. Bu çalışanlar, işverenleri üzerinden maaş ve sosyal güvenlik primi desteği alıyor. Sosyal güvenlik primi destekleri, ILO Türkiye Ofisi’nin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ile yakın işbirliği içinde uyguladığı Kayıtlı İstihdama Destek Programı (KİGEP) aracılığıyla sisteme aktarılıyor.

Program ayrıca, istihdamın kalıcı ve uzun süreli olmasına da katkı sağlıyor. Program sona erdiğinde eğitim alan çalışanların istihdamı sürdürülürse, mali desteklerin bazıları KİGEP aracılığıyla devam edecek.

Teknik ve sosyal beceri eğitimleri, çalışanları iş gücü piyasasına daha iyi hazırlıyor

İŞMEP katılımcıları altı ay boyunca mesailerinin yüzde 90’ını işbaşı eğitim, yüzde 10’unda ise iş dışı eğitimler alıyorlar. İşbaşı eğitimler, desteklenen işletmede çalışırken kullanacakları teknik becerilerin edinilmesi için fırsat sunuyor. Programdan yararlanan üç kişiden biri kadın, 100 kişiden 5’i engelli birey olacak.

İş dışı eğitimler ise, yararlanıcıların sosyal ve çapraz becerilerle donatılmasını sağlıyor. Bu beceri eğitimleri arasında sürekli mesleki gelişim, çalışma yaşamında temel haklar, iş sağlığı ve güvenliği, toplumsal cinsiyet eşitliği ve işyeri uyumu var.

İŞMEP desteği ile işe başlayan diğer bir yararlanıcı 24 yaşındaki Abdulrahman Almallah ise yeni eğitimlerin başlamasını dört gözle bekliyor: “İlk kez kayıtlı olarak çalışmaya başladım. İş üzerinde çalışırken gerekli becerileri öğrendim, eğitimler de tamamlayıcı oldu” diyor.

İŞMEP, iş gücü piyasasını hem arz hem talep yönüyle destekliyor. Çalışanlara istihdam edilebilirlik desteği sağlıyor; diğer yandan da, çoğunlukla KOBİ olan işletmeleri çalışma izinleri, maaşlar ve sosyal güvenlik primi ödemeleri bakımından destekliyor. Bu aynı zamanda çoğunlukla mültecilerle çalışan Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri (KOBİ) de güçlendiriyor. Kuşkusuz COVID-19 önlemlerinin sektörlere ağır darbe vurduğu bu dönemde, bu desteğin işverenler açısından önemi çok büyük. Turizm de ağır darbe alan sektörlerden biri.

Emir Turizm’in kurucusu olan Emir Selçukoğlu’nun yolculuğu Şam’da başlayıp İstanbul’a uzanmış. O da birçok Suriyeli gibi Türkiye’de yatırım fırsatlarını araştırmış. COVID-19 salgınına yönelik tedbirler, turizm faaliyetlerini ağır biçimde etkilemiş ancak Emir Selçukoğlu hâlâ olumlu düşünüyor. “Yeni zorluklara alışmamız gerekiyor, bu ne ilki ne de sonuncusu olacak” diyor.

Yeni yetenekleri keşfetmek

Türkiye’de COVID-19 nedeniyle alınan zorunlu tecrit önlemleri, diğer birçok ülkede olduğu gibi, ekonomide ve iş gücü piyasasında kayıplara yol açtı. Gençler, kadınlar, kayıt dışı çalışanlar ve mülteciler ise en çok zarar görenler arasında yer alıyor. Aynı zamanda küresel salgın, zaten yaşanmakta olan çalışma yaşamındaki dönüşümleri hızlandırdı. Bu dönüşüm, Ankara’da dijital pazarlama ve bilgisayar hizmetleri alanında faaliyet gösteren bir KOBİ olan Bimar Bilgisayar Teknik Hizmetleri örneğinde görüldüğü gibi, çalışmanın dijitalleşmesini de içeriyor.

Bimar’ın dijital pazarlama yöneticileri, artan iş yükünü karşılamak için genç ve istekli çalışanlar bulmaya ve işe almaya karar vermişler. Bugün şirketin dört Suriyeli ve dört Türk olmak üzere sekiz yeni ve gayretli çalışanları var.

“Suriyeli olarak bazen karşı karşıya kalabileceğimiz önyargıların hiçbirine burada tanık olmadım. Üniversitede teorisini öğreniyoruz, şimdi uygulamamız gerek. Burada en çok değer verdiğim şey yaparak öğrenmek” diyor Bimar’ın yeni çalışanı Ahmed Şeyh Ahmed.

Ahmed’in yeni iş arkadaşlarından, 25 yaşındaki grafik tasarımcı Gülse Erdek ise şunları ekliyor: “Benim düşünceme göre, çalıştığımız yerde önemli olan yetkinliktir, nereden geldiğimiz değil. Birbirimizden öğreniyoruz, bu da hepimizi zenginleştiriyor.”

ILO Türkiye Ofisi’nin yürüttüğü İŞMEP, bugüne kadar 200 Suriyeli ve Türk çalışana iş bulmalarında ve becerilerini geliştirmelerinde destek oldu. Program, işgücü piyasasındaki baskıları hafifletmek ve mültecilerin kendine yeterliğini artırmak hedefini güdüyor.

Peş peşe sekiz yıldır, 3.6 milyonu aşkın Suriyeli dâhil olmak üzere dünyada en çok mülteciyi barındıran ülke olan Türkiye, 2016 yılından beri geçici koruma altındaki Suriyelilere işverenleri vesilesiyle çalışma izni edinme olanağını tanıyor. Bugün çalışma çağında olan yaklaşık 2.1 milyon Suriyeli var ancak çok azı kayıtlı olarak ve/veya yüksek vasıflı işlerde çalışıyor. ILO’nun yürüttüğü Program, hem mülteciler hem de ev sahibi toplulukların daha iyi, kapsayıcı ve üretken bir yarına ulaşması için herkes için insana yakışır iş hedefiyle çalışmaya devam ediyor.