Lao động di cư
Công đoàn cần đóng vai trò lớn hơn trong việc đảm bảo di cư an toàn
Pháp luật Việt Nam cần tăng cường vai trò của công đoàn trong việc đại diện và bảo vệ lao động di cư, cũng như đối với quá trình hoạch định luật, chính sách và chương trình.
HÀ NỘI – Công đoàn đề xuất cần phải có cơ chế 3 bên gồm Chính phủ, công đoàn và chủ sử dụng lao động, trong quản trị lao động đi làm việc ở nước ngoài.
Đề xuất này được đưa ra trong hội nghị tham vấn chính sách về “Vai trò của công đoàn trong việc thúc đẩy tuyển chọn công bằng và việc làm bền vững cho lao động di cư” do Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Quỹ Châu Á đồng tổ chức tại Hà Nội ngày 18 tháng 6.
Ông Trần Văn Lý, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam nhấn mạnh: “Là tổ chức đại diện bảo vệ quyền hợp pháp của người lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quan tâm đến việc làm, thu nhập và quyền của người lao động di cư Việt Nam cũng như mong muốn đảm bảo tuyển dụng công bằng và việc làm bền vững cho người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng và hỗ trợ họ khi về nước.”
Theo Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, điều quan trọng là phải sửa đổi, bổ sung Luật về người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng nhằm tăng cường vai trò của công đoàn với tư cách là tổ chứ đại diện và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động đi làm việc ở nước ngoài cũng như vào quá trình xây dựng luật pháp, chính sách và chương trình.
Luật này, được gọi là Luật 72, có hiệu lực năm 2007, hiện nay đang trong quá trình rà soát để sửa đổi bổ sung.
Ông Chang-Hee Lee, Giám đốc ILO Việt Nam nói: “Các dòng di cư cần được quản lý thông qua sự đồng thuận ba bên bao gồm Chính phủ, công đoàn và người sử dụng lao động tại cấp quốc gia, khu vực và toàn cầu”. Ông nhấn mạnh: “Công đoàn đại diện cho tiếng nói của người lao động trong cơ cấu ba bên của ILO. Nếu không có tiếng nói mạnh mẽ này thì việc ‘ba bên đều thắng’, nghĩa là di cư mang lại lợi ích cho cả người sử dụng lao động, người lao động và nhà nước, không thể thực hiện được.”
Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, có khoảng 134.000 lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trong năm 2017. Đài Loan (Trung Quốc), Nhật bản, Hàn Quốc, Ả Rập Xê-Út và Malaysia là những điểm đến hàng đầu của lao động Việt Nam. Số lượng lao động nữ tăng liên tục hàng năm, nhiều người trong số này làm việc trong lĩnh vực giúp việc gia đình, tại các quốc gia trong đó có Ả Rập Xê Út.
Một nghiên cứu gần đây của ILO cho biết 76 % người lao động Việt Nam sang làm việc ở Malaysia và Thái Lan phải chịu một số hình thức vi phạm quyền lao động và tiếp cận rất hạn chế với các biện pháp khắc phục pháp lý trong thời gian làm việc ở đó. Rất ít người tham gia vào các tổ chức công đoàn tại nơi đến làm việc.
Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng thông tin tin cậy về cách thức di cư hợp pháp và giảm rủi ro trong khi di cư thường chưa đến được với người lao động Việt Nam; chỉ có một trong ba người nhận được thông tin đầy đủ để có thể ra quyết định trước khi ra nước ngoài làm việc.
So với lao động di cư từ Cămpuchia, Myanmar và CHDCND Lào, người lao động Việt Nam chịu chi phí di cư cao nhất. Phải trả nhiều tiền hơn để đi làm việc ở nước ngoài và phải vay mượn để thanh toán cho những khoản chi phí đó làm cho người lao động dễ bị rơi vào tình trạng lệ thuộc vì nần và buôn bán người.
Ông Michael R. DiGregorio, Đại diện Quỹ Châu Á ở Việt Nam nói: “Để bảo vệ quyền của lao động di cư, cán bộ công đoàn cơ sở của TLĐLĐVN có thể đóng vai trò quan trọng trong việc truyền thông tại cộng đồng và tư vấn về di cư an toàn cho người lao động di cư tiềm năng và thành viên trong gia đình họ”
“Tuy nhiên, các cán bộ này thường thiếu thông tin và kỹ năng để hỗ trợ, tư vấn hiệu quả cho người lao động ở cộng đồng trước khi xuất cảnh.”
Ở cấp quốc gia, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã tăng cường tham gia vào các cuộc trao đổi ba bên về chính sách di cư lao động và xây dựng luật. Ngoài báo cáo rà soát và khuyến nghị về Luật 72, công đoàn cũng tham gia vào việc xây dựng các quy định liên quan đến cơ chế khiếu nại cho người lao động, hợp đồng mẫu, Quỹ hỗ trợ việc làm ngoài nước và xử phạm vi phạm hành chính trong lĩnh vực đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài.
Năm 2015, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam và Công đoàn Malaysian đã ký Bản ghi nhớ bao gồm những vấn đề quan trọng để bảo vệ người lao động tốt hơn.
Ở Việt Nam, ILO đã hỗ trợ di cư lao động an toàn thông qua Chương trình Tam giác khu vực ASEAN (TRIANGLE in ASEAN) với sự tài trợ của Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia và Bộ Ngoại giao Canađa. Chương trình Tam giác ASEAN trợ giúp kỹ thuật và hỗ trợ với mục tiêu chung là tối đa hóa sự đóng góp của di cư lao động vào tăng trưởng công bằng, bao trùm và ổn định ở khu vực ASEAN.
Quỹ Châu Á phối hợp với Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam thực hiện dự án “Thúc đẩy bảo vệ quyền lao động cho người lao động di cư nước ngoài” với hỗ trợ tài chính của Văn phòng Quyền Lao động thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nhằm tăng cường năng lực cho cán bộ công đoàn cơ sở để cung cấp thông tin và tư vấn về di cư an toàn và quyền của người lao động cho những lao động di cư tiềm năng và gia đình họ. Dự án cũng hỗ trợ 03 Trung tâm Dịch vụ Việc làm tại các tỉnh Phú Thọ, Thanh Hóa và Quảng Ngãi nhằm cung cấp các dịch vụ giới thiệu việc làm cho lao động trở về.
Đề xuất này được đưa ra trong hội nghị tham vấn chính sách về “Vai trò của công đoàn trong việc thúc đẩy tuyển chọn công bằng và việc làm bền vững cho lao động di cư” do Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Quỹ Châu Á đồng tổ chức tại Hà Nội ngày 18 tháng 6.
Ông Trần Văn Lý, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam nhấn mạnh: “Là tổ chức đại diện bảo vệ quyền hợp pháp của người lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quan tâm đến việc làm, thu nhập và quyền của người lao động di cư Việt Nam cũng như mong muốn đảm bảo tuyển dụng công bằng và việc làm bền vững cho người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng và hỗ trợ họ khi về nước.”
Theo Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, điều quan trọng là phải sửa đổi, bổ sung Luật về người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng nhằm tăng cường vai trò của công đoàn với tư cách là tổ chứ đại diện và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động đi làm việc ở nước ngoài cũng như vào quá trình xây dựng luật pháp, chính sách và chương trình.
Luật này, được gọi là Luật 72, có hiệu lực năm 2007, hiện nay đang trong quá trình rà soát để sửa đổi bổ sung.
Ông Chang-Hee Lee, Giám đốc ILO Việt Nam nói: “Các dòng di cư cần được quản lý thông qua sự đồng thuận ba bên bao gồm Chính phủ, công đoàn và người sử dụng lao động tại cấp quốc gia, khu vực và toàn cầu”. Ông nhấn mạnh: “Công đoàn đại diện cho tiếng nói của người lao động trong cơ cấu ba bên của ILO. Nếu không có tiếng nói mạnh mẽ này thì việc ‘ba bên đều thắng’, nghĩa là di cư mang lại lợi ích cho cả người sử dụng lao động, người lao động và nhà nước, không thể thực hiện được.”
Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, có khoảng 134.000 lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trong năm 2017. Đài Loan (Trung Quốc), Nhật bản, Hàn Quốc, Ả Rập Xê-Út và Malaysia là những điểm đến hàng đầu của lao động Việt Nam. Số lượng lao động nữ tăng liên tục hàng năm, nhiều người trong số này làm việc trong lĩnh vực giúp việc gia đình, tại các quốc gia trong đó có Ả Rập Xê Út.
Một nghiên cứu gần đây của ILO cho biết 76 % người lao động Việt Nam sang làm việc ở Malaysia và Thái Lan phải chịu một số hình thức vi phạm quyền lao động và tiếp cận rất hạn chế với các biện pháp khắc phục pháp lý trong thời gian làm việc ở đó. Rất ít người tham gia vào các tổ chức công đoàn tại nơi đến làm việc.
Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng thông tin tin cậy về cách thức di cư hợp pháp và giảm rủi ro trong khi di cư thường chưa đến được với người lao động Việt Nam; chỉ có một trong ba người nhận được thông tin đầy đủ để có thể ra quyết định trước khi ra nước ngoài làm việc.
So với lao động di cư từ Cămpuchia, Myanmar và CHDCND Lào, người lao động Việt Nam chịu chi phí di cư cao nhất. Phải trả nhiều tiền hơn để đi làm việc ở nước ngoài và phải vay mượn để thanh toán cho những khoản chi phí đó làm cho người lao động dễ bị rơi vào tình trạng lệ thuộc vì nần và buôn bán người.
Ông Michael R. DiGregorio, Đại diện Quỹ Châu Á ở Việt Nam nói: “Để bảo vệ quyền của lao động di cư, cán bộ công đoàn cơ sở của TLĐLĐVN có thể đóng vai trò quan trọng trong việc truyền thông tại cộng đồng và tư vấn về di cư an toàn cho người lao động di cư tiềm năng và thành viên trong gia đình họ”
“Tuy nhiên, các cán bộ này thường thiếu thông tin và kỹ năng để hỗ trợ, tư vấn hiệu quả cho người lao động ở cộng đồng trước khi xuất cảnh.”
Ở cấp quốc gia, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã tăng cường tham gia vào các cuộc trao đổi ba bên về chính sách di cư lao động và xây dựng luật. Ngoài báo cáo rà soát và khuyến nghị về Luật 72, công đoàn cũng tham gia vào việc xây dựng các quy định liên quan đến cơ chế khiếu nại cho người lao động, hợp đồng mẫu, Quỹ hỗ trợ việc làm ngoài nước và xử phạm vi phạm hành chính trong lĩnh vực đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài.
Năm 2015, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam và Công đoàn Malaysian đã ký Bản ghi nhớ bao gồm những vấn đề quan trọng để bảo vệ người lao động tốt hơn.
Ở Việt Nam, ILO đã hỗ trợ di cư lao động an toàn thông qua Chương trình Tam giác khu vực ASEAN (TRIANGLE in ASEAN) với sự tài trợ của Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia và Bộ Ngoại giao Canađa. Chương trình Tam giác ASEAN trợ giúp kỹ thuật và hỗ trợ với mục tiêu chung là tối đa hóa sự đóng góp của di cư lao động vào tăng trưởng công bằng, bao trùm và ổn định ở khu vực ASEAN.
Quỹ Châu Á phối hợp với Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam thực hiện dự án “Thúc đẩy bảo vệ quyền lao động cho người lao động di cư nước ngoài” với hỗ trợ tài chính của Văn phòng Quyền Lao động thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nhằm tăng cường năng lực cho cán bộ công đoàn cơ sở để cung cấp thông tin và tư vấn về di cư an toàn và quyền của người lao động cho những lao động di cư tiềm năng và gia đình họ. Dự án cũng hỗ trợ 03 Trung tâm Dịch vụ Việc làm tại các tỉnh Phú Thọ, Thanh Hóa và Quảng Ngãi nhằm cung cấp các dịch vụ giới thiệu việc làm cho lao động trở về.